اپیزود پنجم-بحران کرونا و واکنش دولتها به این بحران از طریق قوانین وضعیت فوق العاده

سلام دوستان

من کوثر گوهری هستم و این پنجمین برنامه پادکست دایره شفافیته. سال نوی شما دوستان مبارک باشه و بلای کرونا از همگی شما عزیزان دور!

در مورد پادکست دایره شفافیت بهتون بگم که این پادکست شامل برنامه ها و مصاحبه هایی درباره شفافیت و مبارزه با فساد و همچنین مشارکت شهروندی در این حوزه هاست. تا الان ۴ برنامه از این پادکست منتشر شده که یکی از اونها مصاحبه با آقای ناصر تیموری هست و به بحث درباره قانون دسترسی اطلاعات در افغانستان می پردازه و سه اپیزود دیگه درباره تلاشهایی هست که در کشور ایران برای ترویج مساله شفافیت و پاسخگویی انجام شده. یکی از این سه ایپزود گفتگو با خانم بهاره آروین عضو شورای شهر تهران هست که ما درباره سامانه شفافیت شهرداری تهران با هم صحبت کردیم.همچنین در دو اپیزود دیگه با گردانندگان  دو پروژه نماسنج و مجلس نما آقایان حنیف رهبری و محمدحسین مرادی مصاحبه کردم که این دو نفر درباره پروژه هاشون که تمرکز بر مجلس شورای اسلامی ایران و نظارت بر اون هست با من صحبت کردن و شما اگر علاقمند باشید می تونید این اپیزودها رو بشنوید.

 

و اما برنامه های من در سال ۱۳۹۹

چند تا مصاحبه خوب دیگه دارم که اونها رو به مرور منتشر خواهم کرد. ولی به خاطر اوضاع جدید و بحران اپیدمی کرونا من تصمیم گرفتم تا اپیزودهای جمع و جورتری رو با فاصله های کوتاه در مورد خبرهای روز و همچنین مطالب کلیدی که خوندم منتشر کنم. چون به نظرم سرعت اتفاقات بسیار زیاده و شاید شما هم مثل من علاقمند باشید بدونید توی حوزه شفافیت و مبارزه با فساد در سراسر دنیا آخرین خبرها و آپدیت ها چیا هستن.

می دونیم که برنامه های بسیاری از کشورها و گروه هایی که در حوزه شفافیت و مبارزه با فساد فعالیت می کنن در سال جاری همگی تحت الشعاع داستان اپیدمی کرونا قرار گرفتن که خیلی هم مشخص نیست که سرانجام این برنامه ها چی بشن. بسیاری از برنامه ها و گردهمایی های مربوطه به مبارزه با فساد آنلاین برگزار میشن و برخی از کنفرانس های مهم این حوزه مثل اینرنتشنال آنتی کوراپشن کنفرانس که قرار بود در ماه جون یا خرداد امسال برگزار بشه به تعویق افتادن. ولی با توجه به ابعاد گسترده مدیریت این اپیدمی کرونا اتفاقات مهمتری افتاده که من یک چشمه اش رو اینجا برای شما میگم.

من این اپیزود نسبتا کوتاه رو تهیه کردم که خلاصه ای از اوضاع جاری این حوزه رو به شما دوستان ارایه کنم. اوضاع سیاسی دنیا به شدت و به سرعت در حال تغییره و دولت ها تصمیمات مهمی در همین چند ماهه گرفتن که فعالان مبارزه با فساد رو نگران کرده. شاید بشه خلاصه این تغییرات رو در مقاله اخیر روزنامه نیویورک تایمز دید. ترجمه این مقاله  میشه که "برای اتوکراتها و یا حتی غیر اتوکراتها کرونا فرصتی رو فراهم کرده که قدرت بیشتری رو دست بگیرن". توی این مقاله نویسنده سلام گبرکیدان یک لیستی از کشورهای مختلف کنار هم آورده که دولتهاشون یک سری تصمیمات مربوط به وضعیت  فوق العاده رو برای مهار کرونا گرفتن و یا قانون هایی رو تصویب کردن که اختیارات اونها رو به طرز دیکتاتوروار و نگران کننده ای گسترده می کنه و این سوالو مطرح کرده که اگر ما از این شرایط گذر کردیم و به وضعیت نرمال برگشتیم این دولتها همچنان به اعمال قدرت با چنین اختیارات گسترده ای ادامه میدن یا نه؟

مثلا در کشور مجارستان قانونی وضع شده که به نخست وزیر اجازه میده که مجلس رو دور بزنه و قانون های موجود رو به حالت تعلیق دربیاره. 

در بریتانیا قانونی تصویب شده که به دولت این اجازه رو میده که شهروندان رو برای مدت نامعلوم زندانی کنه٬ از تجمعات مردمی جلوگیری کنه و راه ها رو ببنده و البته همه این کارها رو می تونه بکنه با حداقل نظارت و کنترلی که لازمه چنین تصمیماتی هست.

در اسراییل نخست وزیر دادگاه ها رو تعطیل کرده و  یک برنامه تهاجمی برای مونیتور یا نظارت کردن شهروندان رو اجرا می کنه.

 دولت شیلی نظامیها رو به میدونها و نقاطی از شهر فرستاده که همین اواخر شهروندان اونجاها جمع می شدن و تظاهرات می کردن و دولت بولیوی هم انتخابات ریاست جمهوری رو عقب انداخته

نویسنده مقاله نیویورک تایمز اشاره می کنه که خیلی از کارشناسان حقوق تایید می کنن که شرایط امرجنسی و یا فوق العاده راه حل های فوق العاده هم می طلبه. ولی نگرانی این هست که در مقابل این گسترش اتورویته و دامنه اختیارات دولتها که قبلا به واسطه قانون اساسی و موانعی نظیر حقوق و آزادی های مدنی محدود می شدن الان و در حال حاضر مقاومت بسیار کمی میشه. چرا؟ احتمالن به خاطر ترس و نگرانی و وضعیت امنیتی ایجاد شده در نتیجه گسترش اپیدمی کرونا.

اگر بخواییم مشخص حرف بزنیم باید بگیم که بسیاری از دولت ها این فرصت امرجنسی یا فوق العاده استفاده کردن و اختیارات خودشونو تو حوزه هایی گسترش دادن که ربطی به کرونا نداره و برای اینکه از این اختیارات سواستفاده نشه هم کنترل خیلی کوچیک و قابل صرف نظری اعمال میشه که همونطور که گفتم جای نگرانیه.

مثلا این اختیارات دست دولتها رو توی مساله surveillance یا به عبارتی پاییدن یا تحت نظر گرفتن شهروندان حسابی باز میذاره و به دولتها اجازه میده که شهروندان رو برای زمان نامشخصی زندانی کنن و یا حقوق مدنی و آزادی های سیاسیشونو نظیر آزادی برگزاری اجتماعات و یا آزادی بیان محدود کنه و این نحوه عملکرد می تونه زندگی مدنی و سیاسی و حتی اقتصادی ملتها رو برای دهه های آینده شکل بده. خطر این مساله اونجاست که اجرای این سیستم تهاجمی نظارت و پاییدن شهروندان توسط دولت که در کشورهایی نظیر کره جنوبی و سنگاپور به خاطر کنترل کرونا اجرا شده توسط بعضی کشورها مورد تحسین قرار گرفته. در واقع کشورهایی که از قبلن از چین به خاطر این رفتارها و برخوردهاش انتقاد می کردن خودشون همون کارها رو دارن با شهروندانشون می کنن.

همونطور که قبلا گفتم یکی از این نمونه ها اسراییل هست که نتانیاهو نخست وزیر اسراییل دستور داده که دادگاه های کشور رو ببندن و خیلی ها میگن که این کار به این علت بوده که رسیدگی به جرم خود نتانیاهو به دلیل فساد در این دادگاه ها به تعویق بیفته.

در کشور اردن که به گفته نویسنده مقاله نیویورک تایمز اقتدارگرایی سابقه طولانی داره نخست وزیر این کشور آقای عمر رضاض در تفسیر قانون “defense law” گفته که دولتش با هر کسی که شایعه و یا خبر دروغ پخش کنه برخورد بسیار جدی می کنه. که در واقع تفسیر این هست که با پوشش مساله کرونا دولت می خواد با مخالفی سیاسیش برخورد کنه.

ماجرای سرو صداهای بولیوی و استعفای بحث برانگیز رییس جمهور وقتش اوا مورالس رو احتمالن شنیدید. قرار بود در ماه می امسال انتخابات ریاست جمهوری برگزار بشه . ولی ریس جمهور موقت این کشور که واقعن قرار بود موقت باشه حالا از فرصت استفاده کرده و اختیاراتشو گسترش داده و انتخابات رو هم به تعویق انداخته.

و اما در کشور ایالات متحده آمریکا! وزارت دادگستری آمریکا از کنگره تقاضا کرده که که اختیاراتشو به طور وسیعی بزرگ کنه و مثلا حفاظت های قانونی که برای پناهنده ها در قانون مهاجرت آمریکا گذاشته شده رو حذف کنه و این اجازه رو به این نهاد بده که آدمها رو برای مدت نامشخص و بدون اینکه براشون دادگاه برگزار کنه زندانی کنه. البته اینو هم باید اشاره کنم که نویسنده میگه که هر دوی اعضای حزب جمهوری خواه و دمکرات به این مساله اعتراض کردن و وزارت دادگستری آمریکا هم در نتیجه خواسته هاشو کاهش داد.

حالا سوال اینه که وسط این داستان اپیدمی کورونا بسط و گسترش این اختیارات نگران کننده دولتها چطور به وقوع پیوست؟ 

خانم سلام گبرکیدان توی مقاله اش میگه این طرحها و لایحه های که در موردشون حرف زدیم به قدری سریع تصویب شدن که قانونگذارها و نماینده های پارلمان ها و گروه های مدنی اصلن فرصت نکردن که اونها رو بخونن چه برسه به اینکه سر این مساله که اصلن تصویب اونها لزومی داره بحث و تبادل نظر کنن. گروه های مدنی این نگرانی رو مطرح کردن که چطور قانونگذارها یک همچین قوانین طول و درازی رو به این سرعت نوشتن!

سلام گبرکیدان از قول یک گزارشگر سازمان ملل به اسم خانم فیونوآلا نی آولین نقل می کنه که برخی از دولت ها حتی یک سری قوانین مورد نظرشون به اسم قوانین به اصطلاح “ready to go” یا آماده شلیک رو برای خودشون داشتن که بتونن تو موقعیت های فوق العاده یا امرجنسی به اجرا بذارن. در واقع دولتها این قوانین رو از قبل آماده کرده بودن و به انتظار نشسته بودن که یک موقعیت امرجنسی پیش بیاد که بتونن از این قوانین استفاده کنن و  برنامه های خودشونو جلو ببرن.

حالا نگرانی این هست که وقتی وضعیت امرجنسی تموم بشه سر این قوانین چی میاد. تاریخ نشون داده که قوانینی که سریع و سیر تصویب میشن مثل قانون patriot act که بعد از ۱۱ سپتامبر تصویب شد و اختیارات گسترده ای به نهادهای امنیتی و پلیسی آمریکا برای تعقیب و جلوگیری از تروریسم میداد و بسیار هم مورد انتقاد قرار گرفت همچنان اجرا میشه با وجودی که شرایط امنیتی ۱۱ سپتامبر در آمریکا دیگه وجود نداره.

همونطور که گفتم تاریخ نشون داده با گذشت زمان قوانین مربوط به دور امرجنسی به نهادهای قانونی رسوخ می کنن٬ جای خودشونو پیدا می کنن و بعد از یک مدت تبدیل به یک چیز نرمال و عادی میشن. برای همین خیلی مهمه که همون اول که وضع میشن کنترل و نظارت روشون صورت بگیره.

در انتها نویسنده مقاله نیویورک تایمز از قول یک فعال مدنی نقل می کنه که میگه: ایجاد اختیارات گسترده در زمان امرجنسی خیلی آسونه ولی نکته اینجاست که از بین بردن این اختیارات واقعا کار دشواریه.

خب امیدوارم تونسته باشم یک خلاصه ای از وضعیت  فعلی دنیا و مواجهه اش با مساله کرونا بهتون داده باشم. پادکست دایره شفافیت در کانال تلگرام و توییتر٬ اپل پادکست٬ ناملیک، و کست باکس در دسترسه. تاکید می کنم وقتی اپیزود رو گوش کردید، لطفا برای من کامنت بذارید و پیشنهادها٬ نظرات و بازخوردها خودتون روهم بفرستید. همین طور به پادکست ریت یا نمره بدید چون این باعث میشه پادکست بیشتر دیده بشه تا اونایی که مباحث شفافیت و مبارزه با فساد رو دنبال می‌کنن، بتونن دایره شفافیت رو بهتر ببینن.

منتظر یک اپیزود دیگه با بحث جالبی در مورد فساد و شفافیت باشید. تا اون روز٬ مسایل ایمنی و بهداشتی رو رعایت کنید و مواظب خودتون باشید. به امید دیدارتون و خدانگهدار!

 

👇🏼برنامه های پادکست دایره شفافیت را از اینجا دنبال کنید

🌐 Libsyn

🌐 Apple Podcasts

🌐 Namlik

🌐 CastBox

🆔Istagram

🆔Twitter

🆔Telegram