2. De economie

Wat als de markt verandering blokkeert? In deze aflevering onderzoeken we de rol van de economie in de voedselsysteemtransitie. Want boeren die willen verduurzamen, lopen al snel vast in een markt die vooral gericht is op prijs, schaal en rendement. Hoe houd je je bedrijf draaiende als de marges verdwijnen? En hoe verhouden boeren zich tot supermarkten en banken? 

We verkennen welke grotere verhalen het economische systeem vormgeven – over efficiëntie, concurrentie en groei – en wat er nodig is om ruimte te maken voor andere waarden: zorg, samenwerking en regeneratie. Boeren zoeken naar nieuwe verdienmodellen, maar ook naar andere machtsverhoudingen. Hoe kantel je de keten? Hoe financier je verandering die niet meteen loont? En wie bepaalt wat waardevol is? 

Kunstenaars spelen in deze aflevering een sleutelrol. Denise Harleman laat zien hoe je het surplus in de economie eerlijker kunt verdelen. Hoe je machtsverhoudingen in de markt kunt kantelen. Hanna van Mourik Broekman, theatermaker, onderzoekt hoe je publiek en spelers in beweging krijgt zonder te polariseren. Hoe breng je verhalen op het toneel die ruimte laten voor nuance én verandering? 

Boeren als Krispijn van den Dries, Hans Huijbers en Iris Bouwers vertellen hoe zij binnen een logica van lage marges, leningen en onzekere markten toch ruimte proberen te maken voor een andere manier van boeren. Iris zoekt naar financiële haalbaarheid van verduurzaming, Hans pleit voor het veranderen van de spelregels zodat boeren weer ademruimte krijgen, en Krispijn laat zien hoe het kiezen voor biologische landbouw niet alleen een productiewijze is, maar ook een politiek en economisch statement. Hun verhalen laten het spanningsveld zien tussen idealen, praktijk en marktlogica. 

De aflevering laat zien dat systeemverandering begint bij het stellen van andere vragen – en dat kunst en economie elkaar daarbij hard nodig hebben. Ook wordt duidelijk waarom we niet minder, maar juist méér boeren nodig hebben: boeren die kleinschaliger, regeneratief en verbonden met hun omgeving werken. Niet schaalvergroting, maar systeemdiversiteit is essentieel voor een gezond en veerkrachtig voedselsysteem. 

Gasten:

• Denise Harleman (kunstenaar, oprichter Collectief Kapitaal) https://www.collectiefkapitaal.nl/
• Femke Herregraven (kunstenaar)
• Hanna van Mourik Broekman (theatermaker) https://stormkamer.nl/
• Krispijn van den Dries (boer, biologisch-dynamisch)
• Hans Huijbers (melkveehouder, Brabant)
• Iris Bouwers (akkerbouw- en varkenshouder)

Verder lezen / luisteren:

• True Pricing – Eerlijke prijzen in de keten: https://www.trueprice.org
• Meervoudige waardecreatie in transities – Jan Jonker e.a. (Radboud Universiteit): https://www.samenverder.nl/publicaties/meervoudige-waardecreatie/
• Doughnut Economics – Kate Raworth: https://www.kateraworth.com/doughnut/
• Regeneratief ondernemen – Kennisbank van MVO Nederland: https://www.mvonederland.nl/kennisbank/regeneratief-ondernemen
• Re-Ge-NL – Nationaal Groeifondsprogramma voor regeneratieve landbouw: https://www.re-genl.nl
• Urgenda: 1000 euro per hectare voor regeneratief boeren – voorbeeld van vertrouwen als uitgangspunt voor beleid: https://www.urgenda.nl/themas/landbouw/boeren-voor-toekomst/
• Femke Herregraven over machtsstructuren en relaties tussen financiële markten, internationale wetgeving, geopolitieke verhoudingen, ethiek en wereldwijde klimaatverandering.  https://www.vpro.nl/nooitmeerslapen/speel~RBX_VPRO_15713706~femke-herregraven~.html