Elementair
Wetenschap saai en moeilijk? Marjolein en Geert bewijzen het tegendeel.
info_outline
Zo dood als 1 konijn
09/20/2021
Zo dood als 1 konijn
In deze laatste aflevering van het tweede seizoen, filosoferen Geert en Marjolein over het leven. Want, wat is dat nu, leven? En wanneer leeft iets? Leeft een virus? Een kristal? De aarde? Leeft één konijn?Aristoteles komt natuurlijk weer eens kijken, en ook Star Trek komt af en toe ter sprake. May the Life be with You!
/episode/index/show/elementair/id/20535665
info_outline
De oneindige vergadering...
09/06/2021
De oneindige vergadering...
In deze aflevering hebben Geert en Marjolein het over twee belangrijke concepten; nul en oneindig. Wist je dat de Grieken en Romeinen bijvoorbeeld het getal nul niet gebruikten? Kijk maar eens naar hun getallennotering. En dat er meerdere soorten oneindig bestaan? We vrezen dat je deze aflevering misschien wel meer dan een keer zal moeten beluisteren om helemaal mee te zijn. Dat was bij Marjolein toch het geval...
/episode/index/show/elementair/id/20383700
info_outline
Van bingo tot ka-ching!
08/22/2021
Van bingo tot ka-ching!
Hoe groot is de kans dat ik de lotto win? Of dat 2 kinderen in een klas op dezelfde dag jarig zijn? Die eerste is waarschijnlijk nog veel kleiner dan je denkt, terwijl die tweede veel groter blijkt te zijn. In deze aflevering hebben we het over hoe je intuïtie het vaak mis heeft als het op het inschatten van kansen aankomt en over paradoxen in de kansberekening. Met excuses voor de vele breuken die we vermelden...
/episode/index/show/elementair/id/20219567
info_outline
Who's your daddy?
08/05/2021
Who's your daddy?
In deze aflevering hebben we het over de drager van ons erfelijk materiaal en hoe we daar van afhangen voor de processen die ons in leven houden (proteïnen!). We bekijken ook hoe we dat DNA zelf kunnen vermenigvuldigen, voor onderzoek, om misdaad te bestrijden en ja, om uit te vissen wie je vader is. En op het einde trakteren we je op zo mogelijk de beste wetenschappelijke advertentie ooit gemaakt. Het filmpje kan je alvast hier vinden: https://www.youtube.com/watch?v=x5yPkxCLads
/episode/index/show/elementair/id/20042336
info_outline
Niet alleen op onze wereld
07/05/2021
Niet alleen op onze wereld
In onze tweede aflevering over exobiologie gaan we op zoek naar aliens. Gesteld dat er leven te vinden is buiten de aarde, waar zouden onze anderwereldse vrienden dan te vinden zijn? Het antwoord is verrassend dichtbij: zelfs in ons eigen zonnestelsel zijn er plaatsen waar leven zich zou hebben kunnen ontwikkelen. Hoe intelligent dat leven is, valt natuurlijk nog te bezien (maar dat zeggen sommigen van het leven op de blauwe planeet ook, natuurlijk).
/episode/index/show/elementair/id/19707578
info_outline
Alleen op onze wereld
06/24/2021
Alleen op onze wereld
Dit is de eerste van twee afleveringen over exobiologie, of onze zoektocht naar buitenaards (intelligent) leven. In dit eerste deel bespreken Geert en Marjolein hoe groot de kans is dat buitenaardse intelligentie bestaat en hoe we die kans berekenen. De intro en outro muziek is eens iets anders, namelijk een stukje uit Chuck Berry's 'Johnny B. Goode', dat op de gouden plaat staat die mee de ruimte ingestuurd werd bij de Voyager missie in 1977.
/episode/index/show/elementair/id/19540853
info_outline
Moleculaire buitenwippers
06/06/2021
Moleculaire buitenwippers
Huizen hebben muren, landen hebben grenzen en douaneposten. Cellen hebben membranen - selectieve barrières die erover waken dat enkel de juiste voedingsstoffen en zouten, binnengeraken, en die ervoor zorgen dat bacteriën, gifstoffen en virussen buiten blijven. Of toch zoveel mogelijk. In het algemeen zijn die membranen zo efficiënt dat ingenieurs zoals onze Marjolein ze gebruiken om water mee te behandelen. Binnen zijn of niet binnen zijn, dat is de vraag.
/episode/index/show/elementair/id/19368977
info_outline
We snappen er eigenlijk niets van
05/23/2021
We snappen er eigenlijk niets van
Zwaartekracht... een onderwerp dat we al lang wilden bespreken, maar telkens uitstelden. Want eigenlijk weten we nog steeds niet hoe zwaartekracht net werkt. Van de andere fundamentele krachten weten we dat wel. Maar zwaartekracht... in deze aflevering proberen we je uit te leggen wat we dan wel weten.
/episode/index/show/elementair/id/19205297
info_outline
Het mysterie van de paarse WC
05/10/2021
Het mysterie van de paarse WC
Groen van jaloezie, maar ook van de stad van smaragd. Blauw van de kou maar ook een stijl in de muziek. Turquoise of toch maar appelblauwzeegroen. Wil je niet dood, stop dan voor rood (alleen bij groen mag je vanalles doen). Behalve voor wie leidt aan Daltonisme (kleurenblindheid) zijn kleuren een essentieel onderdeel van ons bestaan. We klimmen over de regenboog naar Walhalla, maken kennis met deeltjes en golfjes en vragen ons af wie er ooit voor het eerst een kleur benoemd heeft.
/episode/index/show/elementair/id/19045592
info_outline
De essentie van vrouwelijkheid?
04/25/2021
De essentie van vrouwelijkheid?
Oestrogeen is het hormoon dat zorgt voor vrouwelijke vormen en springende eitjes: van functionele borsten tot menstruatieproblemen - veel hangt af van wat dat hormoon met een mensenlichaam doet. Andere moleculen bootsen die acties bovendien nog na, en zorgen zo voor de verstoring van de hormonale evenwichten, bij vrouwen en bij mannen. In deze aflevering zoomen we daarom eens dieper in op deze speciale stof.
/episode/index/show/elementair/id/18849908
info_outline
De basis van overleving
04/04/2021
De basis van overleving
Stress, acuut of chronisch, kan bij mensen al eens voor gekke en onaangename lichamelijke klachten leiden. Van acture maag-darmklachten tot vermoeidheid en vatbaarheid voor hart- en vaatziekten en maagzweren, aangenaam is het niet. En toch is stress inherent aan het groeien en bloeien van levende wezens. Niet alleen voor dieren, maar ook voor planten. Want ook planten ervaren stress. Daarover hoor je alles in deze aflevering!
/episode/index/show/elementair/id/18595415
info_outline
Over bloemetjes en bijtjes
03/14/2021
Over bloemetjes en bijtjes
Het verhaal van de bloemetjes en de bijtjes is zo oud als de straatmadelief (en eigenlijk nog heel wat ouder, want madeliefjes zijn als plantengroep jonger dan, bijvoorbeeld, de Magnolia's). Bijtjes voeden zich met het lekkers dat uit die bloemen komt, en zorgen zo voor hun eigen nageslacht, en tegelijk voor dat van de bloemen zelf. En die bloemen... die hebben zo hun trucjes om die bijen zo ver te krijgen. Tijd voor een rondje rooie bijenoortjes.
/episode/index/show/elementair/id/18314846
info_outline
Van patatten tot drop: zout
03/01/2021
Van patatten tot drop: zout
We komen (als levende cellen) uit de oeroceaan, en dragen nog een druppeltje mee in ons evenwichtsorgaan. We strooien het op onze aardappelen en in onze soep. Onze zenuwcellen kunnen niet zonder, maar onze nieren gaan eraan kapot. Over zeezout, keukenzout, vlugzout en een hele hoop andere zoutjes.
/episode/index/show/elementair/id/18123902
info_outline
Gevaren in het vrije veld: vergif
02/14/2021
Gevaren in het vrije veld: vergif
Nature, red in tooth and claw. Zo beschreef de Britse dichter Alfred Tennyson de wereld om hem heen. Eten en gegeten worden, vooral met veel bloed erbij. En toch is de Natuur veel geniepiger dan we denken: al loert de dood vaak om de hoek, toch gaat het dan meestal over eem biochemische aanval, met een gifstof. Slangen, spinnen, kwallen, paddestoelen, maar zelfs bloemen, eencellige wieren en bacteriën... alle beschikken ze over een chemisch arsenaal waar zelfs dat van de mens bij verbleekt.
/episode/index/show/elementair/id/17942057
info_outline
Gisten in de keuken: fermentatie
01/30/2021
Gisten in de keuken: fermentatie
Schimmels en bacteriën staan er vaak om bekend dat ze ons ziek maken. Nochtans hebben deze organismen ons allerlei te bieden: gisten maken wijn en bier van druivensap en gerstenat, schimmels duiken op in brie en roquefort, en bacteriën leveren ons salami, emmenthal en een pak nog veel vreemdere maaltijden. Fermenteren kunnen we leren!
/episode/index/show/elementair/id/17749238
info_outline
De schrik van elke middelbare scholier
01/17/2021
De schrik van elke middelbare scholier
In deze eerste aflevering van seizoen 2 overtuigen Geert en Marjolein je van het nut van de sinus en al zijn afgeleiden. We nemen je mee doorheen de geschiedenis van een van de meest ongeliefde onderwerpen in de wiskundelessen. Van optica tot astronomie en GPS, de toepassingen zijn eindeloos.
/episode/index/show/elementair/id/17580239
info_outline
Van homeopathie tot frenologie
06/21/2020
Van homeopathie tot frenologie
In deze laatste aflevering van het eerste seizoen van Elementair, gaan we op zoek naar wat goede wetenschap nu is en vooral hoe je slechte wetenschap kan herkennen. We bekijken enkele voorbeelden, zoals homeopathie en frenologie, en bespreken wat placebo's, metastudies en goed experimenteel ontwerp hier mee te maken hebben.
/episode/index/show/elementair/id/14905784
info_outline
We voelen nattigheid
06/01/2020
We voelen nattigheid
In deze aflevering legt Geert het vuur aan de schenen van Marjolein en stelt hij een heleboel interessante vragen over water. Want hoeveel water is er op onze aarde? En waarom is flessenwater zo populair in België? Ontdek het in deze aflevering!
/episode/index/show/elementair/id/14650577
info_outline
Elementair, dr. Mendelejev!
05/18/2020
Elementair, dr. Mendelejev!
Doorheen de eeuwen hebben wetenschappers en natuurfilosofen zich afgevraagd hoe alles opgebouwd is, waaruit alles rondom ons bestaat. Na heel wat theorieën definieerde Lavoisier op het einde van de 18de eeuw ten slotte het begrip "element" en rangschikte Mendelejev in 1869 alle bekende elementen in zijn beroemde tabel. Ondertussen kennen we 118 elementen. Tijd voor een diepere kennismaking.
/episode/index/show/elementair/id/14462294
info_outline
Bouwen in de natuur: koolstof
05/02/2020
Bouwen in de natuur: koolstof
Koolstof is een van de meest veelzijdige atomen op onze aarde, van CO2 in onze atmosfeer tot koolstof in diamanten en potloden. In deze aflevering nemen we je mee, van anorganische tot organische koolstof, de koolstofcyclus en hoe onze atmosfeer vroeger vooral uit CO2 bestond (en hoe zuurstofgas die rol overnam) en waarom net koolstof (en niet silicium bijvoorbeeld) de bouwsteen in levende wezens is.
/episode/index/show/elementair/id/14250191
info_outline
Waarom de wereld een zootje is
04/19/2020
Waarom de wereld een zootje is
In deze episode maken we het allemaal wat abstracter. We duiken in de thermodynamica – ooit de studie van stoommachines, vandaag een theorie over zo ongeveer alles wat bestaat en energie vereist en verbruikt. We hebben het over de Grote Hoofdwetten van de Thermodynamica: thermometers werken, energie gaat nooit verloren, en alles leidt naar wanorde. En we hebben het over een Belgische Nobelprijs!
/episode/index/show/elementair/id/14050109
info_outline
De kool, de geit en de hond
04/05/2020
De kool, de geit en de hond
In deze aflevering hebben we het over hoe dat zo gekomen is; domesticatie. We hebben het niet alleen over het eerste dier dat gedomesticeerd werd, duizenden jaren voor het onstaan van de landbouw, maar ook over hoe mensen eigenlijk zichzelf gedomesticeerd hebben. En zijn katten eigenlijk wel écht gedomesticeerd? Niet alleen dieren, maar ook planten komen aan bod! Van rijst en graan tot kool en aardappel.
/episode/index/show/elementair/id/13855982
info_outline
Strijden tegen het kleinste
03/22/2020
Strijden tegen het kleinste
Tegen hoofdpijn hebben we aspirine, tegen bacteriën antibiotica en tegen een gebroken been een spalk. Maar tegen een virus ? Dankzij het werk van Jenner en Pasteur hebben we ook daar een wapen om verschillende virussen doeltreffend te bestrijden: vaccins. Ook al liggen die vandaag de dag af en toe onder vuur, zijn vaccins onze beste hoop tegen deze kleinste biologische ziekteverwekkers.
/episode/index/show/elementair/id/13647704
info_outline
Leven op z'n kleinst
03/07/2020
Leven op z'n kleinst
We schrijven begin maart 2020. Nieuwsberichten over het coronavirus overheersen onze media. Maar wat zijn virussen nu eigenlijk? Deze kleinste vorm van leven (of niet?) op onze planeet vormen zowel een bedreiging als een zegen, zonder dewelke wij er als mens waarschijnlijk helemaal niet geweest zouden zijn.
/episode/index/show/elementair/id/13449476
info_outline
Land van gerst en honing
02/16/2020
Land van gerst en honing
Wist je dat alcohol waarschijnlijk een belangrijke rol speelde bij het ontstaan van de landbouw? En dat alchemisten dachten dat alcohol de essentie van het leven was? In deze aflevering hebben we het over gerst en hoe je via fermentatie en destillatie dit simpele product kan omzetten in 1000en soorten bier en andere alcoholische dranken.
/episode/index/show/elementair/id/13170512
info_outline
De magie van cijfers
02/02/2020
De magie van cijfers
02/02/2020 is een palindroomdag, je kan die datum van voor naar achter en andersom lezen, eender welke datumnotering je gebruikt. Dat komt niet vaak voor en inspireerde ons een aflevering te maken over getallen en cijfers. We hebben het over de rij van Fibonacci en de Gulden Snede, over Riemann en priemgetallen en hoe belangrijk dat werk is in elektronische beveiliging, maar ook over perfect, bijna perfecte, gebrekkige en andere getallen.
/episode/index/show/elementair/id/12947753
info_outline
De stroom in de kikker
01/16/2020
De stroom in de kikker
Dezelfde potentiaalverschillen die er voor zorgen dat batterijen onze toestellen van stroom voorzien, zorgen er in ons lichaam voor dat je je hand wegtrekt als je iets warm aanraakt. Maar ze is ook een belangrijke oorzaak voor het falen van ons hart en verlamming. In deze aflevering leer je alles over bio-elektriciteit, het communicatiesysteem van ons zenuwstelsel
/episode/index/show/elementair/id/12770183
info_outline
De slimste van de klas
12/31/2019
De slimste van de klas
We weten allemaal nog wel wie de slimste was in de klas en wie voelt zich niets graag eens slimmer dan iemand anders? Maar slim zijn, is dat hetzelfde als intelligent zijn? En meten die IQ tests dat wel echt? Of slimme ouders, grotere hersenen en veel sudoku's oplossen écht voor een hogere intelligentie zorgen, bespreken we in deze aflevering.
/episode/index/show/elementair/id/12549833
info_outline
Voor de verandering
12/15/2019
Voor de verandering
Een harde dobber voor heel wat jongeren op de middelbare school, een handig instrument in exacte en toegepaste wetenschappen. Newton en Leibniz ontwikkelden de afgeleide in de zeventiende eeuw (en hielden er een levenslange vete aan over) en sindsdien komen we ze overal tegen - tot in het politiek discours toe. Tijd voor informatieversnelling. Bonusmateriaal: Geert en Marjolein bepalen of ze zelf Newton of Leibniz zouden zijn via een online quiz.
/episode/index/show/elementair/id/12404366
info_outline
Het systeem achter de natuur
11/30/2019
Het systeem achter de natuur
Hoe technologisch geavanceerd we ook lijken, toch steunt onze menselijke samenleving nog zeer sterk op al wat we uit de natuur halen. De natuur en zijn ecosystemen helpen ons vooruit - en veel meer dan we beseffen. In deze podcast en blogs (op www.biomens.eu) leggen we uit hoeveel, en hoe wetenschappers dat uitrekenen.
/episode/index/show/elementair/id/12225212